Languages

Hervormen van de Belgische economie

In het verlengde van onze reeks artikelen over de verwezenlijkingen van het Federaal Plan voor Duurzame Ontwikkeling (FPDO), nemen we deze maand de interdepartementale maatregelen voor de transformatie van de Belgische economie onder de loep.

Dit deel van het FPDO is ambitieus en impactvol. Het is intrinsiek verbonden met verschillende Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's 7, 8, 9, 12, 13, 14 en 15) en met de Federale langetermijnvisie. Het beslaat negen sleutelgebieden om de doelstelling te bereiken:

  1. Evolueren naar een klimaatneutrale samenleving en economie;
  2. Ondersteunen van de overgang naar een circulaire economie;
  3. Ontwikkelen van de deeleconomie;
  4. Ontwikkelen van de functionele economie;
  5. Meer zichtbaarheid en geloofwaardigheid geven voor de sociale economie;
  6. Vergemakkelijken van de keuze van duurzame producten;
  7. Ondersteunen van het vertrouwen in de digitale omgeving;
  8. Verantwoord en duurzaam produceren;
  9. Beginnen aan de overgang van de voedselsystemen.

Hier kunnen we onszelf feliciteren met een zeer hoog implementatiepercentage eind 2023. Van de 31 maatregelen was 74% geïmplementeerd of in uitvoering. Slechts 13% van de maatregelen is nog niet in een concrete uitvoeringsfase beland. De overige (13%) was in voorbereiding of werd al gecontroleerd.

Maar laten we verder kijken dan de context en de cijfers en ons onderdompelen in de transformatie van onze Belgische economie aan de hand van enkele concrete voorbeelden, vooral geïnspireerd door de principes van de circulaire economie, bronnen van aanzienlijke vooruitgang dankzij het FPDO.

De herstelbaarheidsindex, een nieuw instrument om duurzaamheid en afvalvermindering te stimuleren

Met de invoering van de herstelbaarheidsindex, die van kracht werd op 2 mei 2025, zet België zich in voor het behoud van natuurlijke hulpbronnen.

De herstelbaarheid verwijst naar het gemak waarmee een product kan worden hersteld wanneer het kapot gaat. Dit wordt beoordeeld aan de hand van vijf duidelijke criteria:

  • Beschikbaarheid van technische documenten en onderhoudshandleidingen;
  • Het gemak van demontage van een product en benodigd gereedschap;
  • Beschikbaarheid van reserveonderdelen en levertijden;
  • De verhouding tussen de prijs van de herstelling en de prijs van het nieuwe product;
  • Andere specifieke criteria gerelateerd aan het product.

De herstelbaarheidsindex maakt deel uit van het federale actieplan voor de circulaire economie, dat een efficiënter gebruik van hulpbronnen wil bevorderen, innovatie en lokale werkgelegenheid wil stimuleren en tegelijkertijd een antwoord wil bieden op de wereldwijde uitdagingen op milieuvlak. Tegen de achtergrond van een groeiend ecologisch bewustzijn wordt herstelbaarheid een belangrijk thema. Het helpt de productie van elektronisch afval te beperken door de levensduur van producten te verlengen. Door herstelling in plaats van vervanging aan te moedigen, is deze indicator in lijn met verantwoorde consumptie en ondersteunt hij de ontwikkeling van een circulaire economie. Door informatie te verschaffen over hoe gemakkelijk het is om een apparaat te onderhouden, helpt het om geprogrammeerde veroudering tegen te gaan en moedigt het fabrikanten aan om duurzamere praktijken toe te passen.

Met dit eenvoudige hulpmiddel (een score van 1 tot 10) hebben consumenten nu een bondgenoot in hun zoektocht naar elektronische en elektrische apparaten. Van grasmaaiers tot stofzuigers laat deze nieuwe indicator zien hoe gemakkelijk ze te herstellen en demonteren zijn. Dit moedigt fabrikanten aan om hun producten beter herstelbaar en herbruikbaar te maken, zodat ze minder vaak vervangen hoeven te worden, en waarbij natuurlijke hulpbronnen worden gespaard en afval wordt verminderd.

Op de Belgische markt vallen (voorlopig) de volgende producten onder deze maatregel:

  • Vaatwassers;
  • Stofzuigers;
  • Hogedrukreinigers;
  • Grasmaaiers;
  • Laptopcomputers (zonder aanraakscherm).

Inbeslagname van namaakgoederen: materialen recycleren in plaats van vernietigen

Elk jaar neemt de Economische Inspectie duizenden namaakproducten in beslag die vernietigd moeten worden. Sinds begin 2023 promoot de FOD Economie de recyclage of opwaardering van deze goederen in plaats van vernietiging door verbranding.

Deze illegale namaakproducten (soms gevaarlijk vanwege de stoffen die ze bevatten of de plaatsen waar ze worden gemaakt) die in beslag worden genomen, mogen niet op de markt komen en moeten daarom worden vernietigd. Tot voor kort gebeurde dit door verbranding. Gezien de niet-duurzame aard van deze vernietigingsmethode is de FOD Economie op zoek gegaan naar een alternatief, in samenwerking met de verenigingen REACT en ABAC-BAAN, die de merken vertegenwoordigen. Begin 2023 leidde dit overleg tot een samenwerking met een bedrijf dat actief is in afvalbeheer en -verwerking. Het doel van deze samenwerking is om materialen de best mogelijke bestemming te geven door middel van recycling of opwaardering. Hieronder vallen ook productverpakkingen (karton, papier, riemen enzovoort).

Een winst van 60%!

Deze gerecycleerde producten bestaan voornamelijk uit parfums en huidverzorgingsproducten, elektronica en speelgoed. Het gaat om bijna 200.000 illegale producten die elk jaar vernietigd moeten worden! Dankzij deze nieuwe procedure werden tussen januari en mei 2023 maar liefst 8.000 kg namaakproducten gesorteerd en ontmanteld. 60% ervan werd gerecycleerd of opgewaardeerd (tegenover 0% in het verleden, toen ze werden verbrand ...).

De positieve effecten van deze ontwikkeling beperken zich echter niet tot dit tweede leven. Sommige materialen die moeten worden vernietigd, kunnen niet worden gerecycleerd. In sommige gevallen kunnen ze worden omgezet in een duurzame alternatieve brandstof voor industriële productieprocessen. Afval met een hoge calorische waarde kan bijvoorbeeld worden omgezet in pellets. Energie-intensieve industrieën zoals de cement-, kalk- en staalindustrie en elektriciteitscentrales hebben het nodig om fossiele brandstoffen te vervangen.

De werkelijke kosten van een huishoudelijk apparaat schatten

Als we huishoudelijke apparaten kopen, letten we vaak alleen op de prijs op het etiket. En we vergeten dat op de lange termijn drie belangrijke factoren de eindfactuur kunnen verhogen: het energieverbruik, de duurzaamheid en de gebruikskosten.

Daarom hebben de klimaatexperts van de FOD Volksgezondheid, Leefmilieu en Veiligheid van de Voedselketen een online tool ontworpen, Energywatchers.be, die volledig gewijd is aan verantwoord energieverbruik. Het is goed voor uw portemonnee, want deze site heeft een calculator waarmee u de jaarlijkse kosten, inclusief energieverbruik, van veelvoorkomende huishoudelijke apparaten kunt schatten. Dit project is gebaseerd op een eenvoudige vaststelling: wanneer u energieverslindende producten koopt, bent uniet volledig op de hoogte van de werkelijke kosten van de energie die wordt verbruikt tijdens het dagelijkse gebruik.

Op de site staan apparaten die met een energie-efficiëntielabel moeten worden verkocht: koelkasten, vriezers, wasmachines, droogkasten, vaatwassers, televisies en computerschermen. De calculator van Energywatchers.be geeft u een schatting van uw jaarlijkse elektriciteitsrekening bij gemiddeld gebruik van bepaalde huishoudelijke apparaten en laat u ook toe om vergelijkingen te maken.

U kunt dus kiezen voor het apparaat dat het minste energie verbruikt, het zuinigst in gebruik is en/of het duurzaamst is. Let op: aangezien het onmogelijk is om veranderingen in de elektriciteitsprijs te voorspellen, is de berekening gebaseerd op tarieven op een bepaald moment.

Andere rubrieken op de site bieden duizend-en-één tips om uw energieverbruik en energierekening te verlagen. Of u nu uw dak wilt isoleren, warm water wilt produceren, een auto wilt kopen, zonnepanelen wilt installeren, een ketel wilt vervangen, eten wilt koken en bewaren, uw kleding een tweede leven wilt geven: alles wordt uitgelegd zodat u weloverwogen keuzes kunt maken!

Een nieuw energielabel 

78% van de ondervraagde Belgen zei dat het energielabel hun beslissing om een nieuw apparaat te kopen had beïnvloed: 47% om energie en geld te besparen, 16% om milieuredenen en 15% om andere redenen. Dit zijn de bevindingen van een onderzoek dat de EU in 2024 heeft uitgevoerd.

Energie-etikettering is een instrument dat door de Europese Unie is ingevoerd door middel van een verordening om leveranciers aan te moedigen de efficiëntie van energieverbruikende producten te verbeteren. In de praktijk helpt dit label consumenten om een geïnformeerde keuze te maken door informatie te geven over het niveau van de energieprestaties van het product (televisies, wasmachines, koelkasten) dat ze overwegen te kopen. Consumenten kunnen dus producten kiezen die minder energie verbruiken en zo geld besparen op hun energierekening. Het energielabel geeft ook aanvullende informatie over de efficiëntie van andere parameters (geluidsemissies, capaciteit enzovoort) en de duurzame aard van producten (waterverbruik, herstelbaarheidsindex enzovoort). Aanvullende informatie is ook beschikbaar op het informatieblad van het product.

Via een sneeuwbaleffect draagt dit label ook bij tot innovatie en investeringen in energie-efficiëntie: door de energieprestaties van hun toestellen weer te geven, worden fabrikanten aangemoedigd om energie-efficiëntere producten te ontwikkelen en te ontwerpen en zo een concurrentievoordeel te behalen. Een ander opmerkelijk punt is dat de labels identiek zijn in alle EU-lidstaten.

Sinds 20 juni zijn smartphones en tablets onderworpen aan deze nieuwe energielabels. Ze geven ze een cijfer van A (de best presterende) tot G (de slechtst presterende), voornamelijk gebaseerd op de levensduur van de batterij.

Het label geeft onder andere de autonomie van het apparaat met een volle batterij aan, evenals het aantal oplaadcycli dat het kan doorstaan voordat de capaciteit afneemt. Het geeft ook informatie over de herstelbaarheid, de schokbestendigheid bij een val en de bescherming tegen stof en water. Het label bevat ook een QR-code die leidt naar een digitale fiche in de Europese EPREL-database (European Product Register for Energy Labelling), met details over het besturingssysteem, de compatibiliteit met accessoires en het updatebeleid van de fabrikant.

Vanaf 1 juli zijn droogkasten aan de beurt voor het nieuwe label, zodat u een echt energiezuinig apparaat kunt kopen.

Meer info

over het Federaal Plan Duurzame Ontwikkeling 2021-2026:

over de acties in dit artikel:

De inhoud op deze pagina gaat over de volgende SDGs