Languages

Nationaal Actieplan

Deze richtsnoeren werden opgesteld om duidelijkheid te verschaffen over de rol en de verantwoordelijkheden van staten en bedrijven met betrekking tot de impact op de mensenrechten.

Nationale context

Onder impuls van de instellingen van de Europese Unie beslisten de federale regering en de Vlaamse, Waalse en Brusselse gewestelijke regeringen om een nationaal actieplan (NAP) uit te werken ter implementering van de "richtsnoeren inzake bedrijfsleven en mensenrechten" (UNGP).

Sinds juli 2017 heeft België een nationaal actieplan "Ondernemingen en Mensenrechten". Na 3,5 jaar van onderzoek, reflectie, overleg en politieke discussie heeft de regering haar eerste nationaal actieplan goedgekeurd. België is zodoende het 8e Europese land dat over een NAP beschikt.

Met dit nationaal actieplan willen de Belgische overheden concreet gestalte geven aan hun engagement inzake de bevordering van de eerbiediging van de mensenrechten en de mensenrechten verankeren in het kader van het maatschappelijk verantwoord ondernemerschap en duurzame ontwikkeling.

Dit plan telt 33 acties, die Belgische ondernemingen, internationale bedrijven die actief zijn in België en organisaties en overheidsinstanties ertoe moeten aanzetten om de mensenrechten te respecteren en deze te bevorderen zowel binnen de eigen onderneming als binnen hun invloedssfeer.

Om het eerste plan te evalueren hebben het  Belgisch Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling  en de FOD Buitenlandse Zaken in 2020 een Nationale Baseline Assessment (NBA) laten uitvoeren . Deze NBA stelt vast in hoeverre de acties uit het eerste plan zijn uitgevoerd en welke hiaten er zijn in het huidige beleid.   

In maart 2021 heeft de CoorMulti het startsein gegeven voor een tweede NAP. De voorbereidende werkzaamheden voor het tweede plan gebeurden in de Werkgroep "Sociale Verantwoordelijkheid" onder voorzitterschap van het IFDD en de FOD BuZa. Het tweede NAP wordt verwacht tegen eind 2023.

Voor additionele informatie

Internationale context

In 2011 keurde de Raad van de Mensenrechten van de Verenigde Naties de richtsnoeren inzake bedrijfsleven en mensenrechten goed (EN). Deze richtsnoeren werden opgesteld om duidelijkheid te verschaffen over de rol en de verantwoordelijkheden van staten en bedrijven met betrekking tot de impact op de mensenrechten. Dit besluit legde de richtsnoeren vast als wereldwijde norm voor de ondernemingen en de mensenrechten.

Deze richtsnoeren die door professor John Ruggie werden opgesteld na 6 jaar diepgaand onderzoek en analyse, vormen de tenuitvoerlegging van het referentiekader "Beschermen, Eerbiedigen en Herstellen" ('Protect, Respect and Remedy'). Het gaat om een conceptueel kader dat steunt op drie pijlers:

  1. de verplichting van de staat om personen te beschermen tegen schendingen van mensenrechten door derden, inclusief ondernemingen
  2. de verantwoordelijkheid van bedrijven om de mensenrechten te respecteren
  3. de noodzaak om slachtoffers van mensenrechtenschendingen toegang te verschaffen tot effectieve remediëring

Dit referentiekader werd geoperationaliseerd via de opstelling van 31 richtsnoeren inzake bedrijfsleven en mensenrechten ("Union Nations Guiding Principles", UNGP), die op 17 juni 2011 unaniem werden goedgekeurd door de Raad voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties.

Het gaat om een mijlpaal op het vlak van de bescherming van de mensenrechten en voor de evolutie van het concept van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO).

De richtsnoeren leggen de nadruk op de maatregelen die de staten moeten nemen om bedrijven aan te moedigen de mensenrechten te eerbiedigen, om bedrijven een richtschema te verschaffen voor het beheer van het negatieve impactrisico en tot slot om een reeks maatstaven aan te reiken aan de belanghebbenden om de naleving van de mensenrechten door bedrijven te kunnen beoordelen.

Voor additionele informatie

Stakeholdersoverleg rond het Nationaal Actieplan (NAP) 2.0 « Ondernemingen en mensenrechten »

Het Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling en de FOD buitenlandse zaken hebben op 18 januari 2022 het startsein gegeven voor de stakeholdersraadpleging rond het tweede Belgische Nationaal Actieplan 2.0 “Ondernemingen en mensenrechten”. Experten vanuit de overheid, het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld hebben tot donderdag 3 maart 2022 de tijd om hun actievoorstellen in te dienen.

Tijdens het startevent reflecteerden vertegenwoordigers van de federale, Vlaamse en Waalse overheid over de uitdagingen en obstakels die België moet aanpakken in zijn tweede nationale actieplan. Daarnaast gaven experten van de Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (ICDO) uitleg over het proces en de planning van de stakeholdersdialoog en over de behandeling van de stakeholdersadviezen.

Hierbeneden vindt u de relevante documenten om te kunnen deelnemen aan de stakeholdersdialoog rond het Nationale Actieplan (NAP) 2.0 “Ondernemingen en Mensenrechten”.

Indiening van actievoorstellen voor NAP 2.0

Stakeholders kunnen via het “dashboard NAP 2.0” concrete acties voorstellen die bijdragen aan de implementatie van de  VN-richtlijnen voor bedrijven en mensenrechten  (UNGPs) in België. Dit dashboard ordent de aanbevelingen voor het 2de Nationale Actieplan volgens de pijlers van de  VN-Richtlijnen voor bedrijven en mensenrechten (UNGPs) : 

  1. verplichting van de staat om de mensenrechten te beschermen,
  2. de verantwoordelijkheid van ondernemingen om de mensenrechten te respecteren en
  3. toegang tot rechtsmiddelen.

De aanbevelingen in dit dashboard zijn gebaseerd op de National Baseline Assesment van 8 maart 2021 (NBA – Zie context).

Download het dashboard NAP 2.0 hier. 

De deadline voor het indienen van het dashboard NAP 2.0 was 3 maart 2022.

Wat ging vooraf ?

De ontwikkeling van het 2de Nationale Actieplan “Ondernemingen en Mensenrechten” bouwt voort op het eerste Actieplan “Ondernemingen en Mensenrechten” en op de National Baseline Assessment on Business & Human Rights (NBA). In deze NBA zijn we nagegaan welke vooruitgang Belgische overheden en bedrijven geboekt hebben sinds de goedkeuring van het eerste Nationaal Actieplan Ondernemingen & Mensenrechten. Ook evalueert deze NBA in welke mate Belgische overheden en bedrijven de UNGPs toepassen.

Het doel van de NBA was om tekortkomingen te identificeren en vervolgens aanbevelingen te doen, zodat Belgische overheden en bedrijven hun wettelijke, beleidsmatige en instrumentele kaders op één lijn kunnen brengen met de UNGP's.

De aanbevelingen in het NBA-rapport zijn nu vertaald in een dashboard om overheden en stakeholders te helpen met het formuleren van concrete en relevante acties.

Relevante documenten

 

Stakeholdersoverleg rond het Nationaal Actieplan (NAP) « Ondernemingen en mensenrechten »

Het Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling en de FOD Buitenlandse zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking hebben op 23 mei 2019 een stakeholdersdialoog rond het Belgische Nationaal Actieplan « Ondernemingen en mensenrechten » georganiseerd. Experten vanuit de overheid, bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld hebben het eerste NAP geëvalueerd en acties voor zijn opvolger naar voren geschoven.

Wat heeft België met dit eerste plan bereikt? Waar staat België in vergelijking met andere landen? Wat liep goed en minder goed bij het opmaak en uitvoering van het plan? Welke thema’s, uitdagingen en obstakels moet België aanpakken in zijn tweede nationale actieplan? Deze vragen kwamen aanbod in de presentaties, panelgesprekken en interactieve workshops.

Hierbeneden kunt u de presentaties, commentaren, output van de workshops, achtergrondinformatie over het reviewproces van het NAP en de deelnemerslijst raadplegen.

Zes acties uit het Nationaal Actieplan in de kijker

De dag begon met een voorstelling van zes acties uit het Nationaal Actieplan: 

  1. Toolbox Human Rights  (Hamida Idrissi, FIDO) :  Deze toolbox bundelt de belangrijkste mensenrechtenverdragen, regelgevingen en dossiers in één overzichtelijke website. Zo kunnen bedrijven, organisaties en hun stakeholders hun beleid/praktijken makkelijker afstemmen om de schending van mensenrechten te voorkomen en het respect voor mensenrechten te bevorderen in al hun activiteiten. Deze website biedt concrete online tools voor bedrijven om hen te helpen hun mensenrechtenverplichtingen na te komen.
     
  2. Oprichting van een mensenrechteninstituut  :  Phillipe Wery (FOD Justitie) bracht een stand van zaken rond de oprichting van een federaal mensenrechteninstituut. 
     
  3. Beyond Chocolate (Jean-Jacques Bastien, FOD Buitenlandse Zaken): Met Beyond Chocolate engageren alle ondertekenaars zich om samen te werken rond een hele reeks uitdagingen op het vlak van duurzame chocolade, zoals het aanpakken van ontbossing, kinderarbeid en een leefbaar inkomen voor lokale cacaoproducten. 
     
  4. Corruptie bestrijden met "due diligence" (Cyril Liance, FOD Economie) :  
    • Gids voor een betere naleving van de regelgeving over de bestrijding van corruptie van buitenlandse ambtenaren in internationale zakelijke transacties. zie brochure
    • Een betrouwswaardige KMO verwerpt corruptie: waarom en hoe? zie brochure
       
  5. raamovereenkomsten als hefboom voor internationale sociale opschaling (Laure Even, FOD Werkgelegenheid):  Raamovereenkomsten vormen een kader voor individuele en collectieve arbeidsverhoudingen in alle landen waar deze bedrijven actief zijn, en soms in de productieketen. Sinds kort bekijken overheden of deze instrumenten een effectief middel kunnen zijn om sociale rechten in bedrijven te verbeteren.
     
  6. TruStone (Frederik Claerbout, Vlaamse overheid) : TruStone is een multistakeholderinitiatief voor verantwoorde natuursteen. Regelmatig wordt natuursteen gewonnen en verwerkt onder omstandigheden waarbij de mensenrechten geschonden worden of het milieu wordt geschaad. Daarom hebben de Nederlandse en Vlaamse natuursteensector met de Nederlandse en Vlaamse overheid, ngo's en vakbonden afspraken gemaakt voor een meer verantwoorde productie en inkoop va natuursteen. 
Waar staat België met zijn Nationaal Actieplan in vergelijking met andere landen?

Prof. Huib Huyse van het onderzoekscentrum voor arbeid en samenleving (HIVA - KU Leuven) heeft het Belgisch Nationaal Actieplan vergeleken met de Nationale Actieplannen van andere landen. Het rapport legt een aantal tekortkomingen bloot en mogelijke acties om ze te verhelpen. 

Multistakeholderspanel

In een multistakeholderspanel gaven vertegenwoordigers van de bedrijfsleven, vakbonden, ngo's en de academische wereld hun visie voor de uitwerking van tweede Nationaal Actieplan. 

Workshops

Tijdens de workshops werden de aanwezige experten ingedeeld in thematische discussiegroepen. Elke groep heeft gedebatteerd over mogelijke toekomstige acties en welke aanpak en processen nodig zijn om ze te realiseren. Concreet heeft elk groep gedefineerd waarom de voorgestelde acties belangrijk zijn, welke actoren betrokken moeten worden en welke obstakels de realisatie van de actie in de weg kan staan:

Het reviewproces 

De Belgische stakeholdersdialoog  maakt deel uit van de stappen in het beoordelingsproces van een Nationaal Actieplan (Stap 4 uit het onderstaande reviewschema). Ook is er een interne jaarlijkse evaluatie van het actieplan door de CSR-werkgroep van de Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (ICDO) die georganiseerd wordt door het FIDO. In 2020, drie jaar na de goedkeuring van het NAP, zal een uitgebreidere evaluatie worden afgerond. Bestaande internationale richtlijnen (Danish Institute for Human Rights, 2017) pleiten intussen voor de organisatie van een nationale nulmeting ('National Baseline Assessment', NBA) ter voorbereiding van het NAP. Dit werd in 2016 door de ICDO geïnitieerd, maar om onbepaalde redenen nooit voltooid.

In de consultatiefase van het eerste NAP (2013-2017) werden voorstellen van verschillende stakeholders door het team dat het hele proces faciliteerde (het FIDO en de FOD  Buitenlandse Zaken) in een 'lange lijst' van mogelijke acties opgenomen. Vervolgens beraadslaagde de regering over welke acties ze op de shortlist voor het NAP wilde plaatsen. Het uiteindelijke NAP verwijst enkel naar vrijwillige HRDD-acties ('Human Rights Due Diligence', gedegen onderzoek naar de mensenrechtensituatie) ten aanzien van de bedrijfswereld en de staat.

De regering heeft nog geen politieke beslissing genomen met betrekking tot de uitwerking van een tweede NAP of een herziening van het bestaande NAP. De stakeholderdialoog biedt de mogelijkheid om te reflecteren over toekomstige acties van verschillende stakeholders zonder dat de regering zich op eender welke manier ergens toe verbindt.

                                                                                                                                

 

De deelnemers

De stakeholderdialoog werd bijgewoond door 56 personen, waaronder 26 ambtenaren van het ministerie en gerelateerde instanties, 17 vertegenwoordigers van ngo's, 3 vakbondsafgevaardigden, 5 academici, 2 vertegenwoordigers van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO), 1 vertegenwoordiger van het bedrijfsleven en 5 anderen (consultant, journalist, VLIR, CIFAL, ...):